بررسی اثر روشهای آبیاری معمولی (ci)، کم آبیاری تنظیم شده (rdi) و کم آبیاری به صورت خشکی موضعی ریشه (prd) بر بهره وری آب (wp )و کارایی مصرف آب (wue) آفتابگردان

چکیده : یکی از دانه های روغنی مهم، آفتابگردان می باشد که سطح زیر کشت و تولید آن در ایران در سالهای اخیر روند صعودی داشته است. در حدود 8/11 درصد از تولید جهانی روغن نباتی، به آفتابگردان اختصاص دارد. مزیتهای نسبی آفتابگردان در مقایسه با برخی دیگر از گیاهان روغنی عبارتند از : طول دوره رویش کوتاه، سازگاری با شرایط آب و هوایی، نیاز آبی تقریبا کم (حدود 700-500 میلیمتر )، تحمل نسبی به تـنش خـشکی، درصد بالای روغن با کیفیت بسیار خوب و ...از طرف دیگر با توجه به محدودیت منابع آب توصیه می شود که کم آبیاری به عنوان یک گزینه موثر به منظور افزایش بهره وری وکارایی مصرف آب در طرح ها و پروژه های آبیاری مد نظر قرار گیرد. با توجه به مطالب بیان شده، در این تحقیق به ارزیابی اثر روشهای آبیاری معمولی،کم آبیاری تنظیم شده و کم آبیاری به صورت خشکی موضعی ریشه بر بهره وری آب، کارایی مصرف آب، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان پرداخته شد. این تحقیق در فصل زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقات آبیاری دانشکده مهندسی علوم آب - دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا گردید رقم بذر کشت شده hysun33 بود. 5 تیمار آبیاری در نظر گرفته شد. برای کل تیمارها تا قبل از مرحله استقرار گیاه (8-6 برگه شدن) آبیاری معمولی انجام گرفت. سپس بعد از آن تیمارها به صورت آبیاری معمولی (ci)به میزان 100% نیاز آبی گیاه، کم آبیاری تنظیم شده) rdi70 و rdi50 (به ترتیب به میزان 70% و 50% نیاز آبی گیاه و همچنین خشکی موضعی ریشه ) prd70 و prd50 ( به ترتیب به میزان 70% و 50% نیاز آبی گیاه اجرا گردید. طرح در قالب بلوکهای کامل تصادفی ودر سه تکرار انجام شد. از مدل aquacrop نیز برای تخمین میزان محصول، بیوماس، بهره وری آب و برای مقایسه با نتایج مزرعه ای استفاده گردید. در این تحقیق اثر تیمارهای آبیاری بر عملکرد دانه آفتابگردان در سطح 1 درصد معنی دار بود. بر این اساس بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار آبیاری معمولی با 7/6687 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه در اختیار تیمارهای آبیاری prd50 و rdi50با میانگین به ترتیب 3/3537 و 3/3615 کیلوگرم در هکتار می باشد .اما بین تیمارهای مختلف آبیاری به لحاظ درصد روغن اختلاف معنی دار مشاهده نشد. اثر تیمارهای آبیاری بر میزان عملکرد روغن، در سطح 1 درصد معنی دار ولی بر مقدار درصد روغن معنی دار نبود. بطوریکه بیشترین و کمترین عملکرد روغن به ترتیب مربوط به تیمار آبیاری معمولی و rdi50و با میانگین 3553 و3/1464 کیلوگرم در هکتار بود. در مورد شاخص بهره وری آب آبیاری برای عملکرد دانهwp(ir) y، بین تیمارهای مختلف آبیاری تفاوت معنی داری مشاهده نگردید. بیشترین wp(ir)y با میانگین 62/11،37/11 و12/11 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار به ترتیب مربوط به تیمارهای آبیاری rdi50، prd50 و rdi70 می باشد. تیمارهای آبیاری prd70 و معمولی با میانگین، 83/10 و 74/10 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار دارای کمترین wp(ir)y میباشند. بر طبق نتایج تیمارهای آبیاری مختلف، شاخص کارایی مصرف آب برای عملکرد دانه wuey را به طور قابل ملاحظه ای تحت تأثیر قرار ندادند. بزرگترین wuey مربوط به تیمارهای آبیاری rdi50 ، prd 50 و rdi70 به ترتیب با میانگین 88/13، 59/13، 29/13 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار می باشد. کوچکترین wuey نیز متعلق به تیمارهای آبیاری prd70 و معمولی و به ترتیب با میانگین 95/12 و 84/12 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار می باشد. در پایان مقایسه نتایج مزرعه ای با نتایج مدل aquacrop نشان داد که این مدل از توانای نسبتاً مناسبی جهت تخمین میزان محصول، بیوماس، بهره وری آب برخوردار است.